استفاده نمک در آب | پارامترها و خواص فیزیکو شیمیایی آب

مقدمه

استفاده از نمک به تازگی یکی از موضوعات بحث برانگیز مناقشات شده است.همین امر باعث شد که با گشت وگذاردر چندین سایت مختلف به دنبال یک مقاله کامل در مورد نمک بگردم اما متاسفانه مقاله ای کامل پیدا نشد به همین خاطر با تلفیق مقالات با یکدیگر مقاله زیر گردآوری شد امید است که مفید باشد.

نمک چیست؟
اول از همه به سراغ تعاریف می رویم وقتی ما در مورد نمک صبحت می کنم کمی گیج کننده است چون نمک ها شامل گروه بزرگی از ترکیب های یونی می شود.نمکی که در آکواریوهای آب شیرین استفاده می شودNaCl (سدیم کلرید) است که نباید با نمک آب شور که شامل ترکیبات بافر می شود و می تواند برای ماهی های آب شیرین مضر باشد اشتباه گرفته شود.نمک آشپزخانه عموما همانNaCl است که فقط با ید غنی سازی شده است در مورد ید موجود در نمک آشپز خانه اختلاف نظرهای بسیاری وجود دارد بعضی عقیده دارند که ید می تواند به ماهی آسیب برساند ولی عده ای دیگر عقیده دارند که ید ماده ای کاملا طبیعی است و بدن ماهی به مقداری ید نیاز دارد و در بسیاری از غذاهای موجود در بازار نیز ید به عنوان مکمل وجود دارد در هر صورت با گرم کردن نمک می توان ید را از آن خارج نمود.

در کل پیشنهاد می شود که از نمک آشپزخانه در آکواریوم استفاده نکنید چون دارای موادی مثل آنتی کیکینگ ها(موادی که از به هم چسبیدن ذرات نمک جلوگیری میکنند) و ... هستند ،آنتی کیکینگی که معمولا د ر نمک های آشپزخانه استفاده می شود Sodium hexocyanoferrate می باشد که دارای مقادیر کمی سیانید است به همین خاطر برای ماهی ها مسموم کننده است!
واحد های سنجش شوری آب

برای درک کامل این مقاله اول از همه لازم سات با واحد های سنجش شوری آب آشنا شد ،برای سنجش شوری آب در آب شیرین ازppm (یک قسمت در میلیون) و برای تانک های آب شور ازppt (یک قسمت در هزار) استفاده میشود.

واحدی کاربردی تری که برای سنجش شوری آب استفاده می شود Specific Gravity یا به اختصار SG است که به نسبت حجم یک مایع به حجم آب معمولی گفته می شود که برای اندازه گیری شوری آب تانک های لب شور،دریایی یا ریف استفاده میشود ابزارهای معمولی برای اندازه گیری hydrometer ،SG و refractometer هستند. چون این واحد با حجم آب رابطه دارد و دما نیز در حجم آب تاثیر دارد با افزایش دمای آب از SG کاسته می شود
رابطهSG با دمای آب(در شوری آب ۳۰.۶ ppt )

آب معمولی دارای SG 1.000 است

آب های لب شور معمولا دارای SG ای پیرامون ۱.۰۰۵ می باشند

آب دریا دارای SG ای مابین ۱.۰۲۰ تا ۱.۰۲۴ است
فواید نمک

دلایل این که چرا آکواریوم داران از نمک در آکواریوم آب شیرین(معمولا یک قاشق غذاخوری به ازی هر ۵ گالن... که نباید با آکواریوم های لب شور اشتباه شود چون نوع نمکی که در آکواریوم های های لب شور استفاده میشود متفاوت بوده و آب را سخت میکند) استفاده می کنند این ها است:
۱-اول از همه باید گفت مقدار نمک محلول در آب شیر اغلب کمتر از مقداری است که در طبیعت ماهی ها از آن بهره می برند به همین خاطر ماهی ها با اضافه کردن کمی نمک بیشتر احساس می کنند که در وطن خودشان هستند.

۲-نمک پس از حل شدن در آب به الکترولیت هایی تبدیل می شود که از استرس اسمزی ای که به شش ها وارد میشود می کاهد مخصوصا به هنگام بیماری ها این امر اهمیت بیشتری پیدا میکند نمک در حقیقت ارتباط مستقیمی با فشار اسمزی دارد غلظت نمک درون بدن ماهی بیشتر ازغلظت نمک در آکواریوم است(نمک در خون ماهی به صورت یون های سدیم و کلر وجود داره) به همین خاطر آب سعی دارد با ورود به بدن ماهی غلظت نمک را در دو طرف برابر کند.
بهترین حالت فشار اسمزی زمانی است که غلظت نمک در بدن ماهی و بیرون آن برابر باشد. به همین دلیل ماهی های آب شیرین با تنفس و ادرار آب اضافی را از بدن بیرون می کنند.

قانون مشابهی برای ماهی های آب شور وجود دارد با این تفاوت که در ماهی های آب شور قضیه برعکس است

فشار اسمزی معمولا به صورت حاد وجود ندارد و نیازی به نگرانی نیست در کل با اضافه کردن یک قاشق چای خوری نمک به ۵۰۰ گالن آب فشار اسمزی تعدیل میشود!
۳-یکی دیگر از حقایق نمک جلوگیری از سمومیت نیتریت است که از نظر تئوری هم قابل اثبات می باشد.

بگذارید فرض کنیم شما آکواریومتان را راه اندازی نموده اید و سیکل هنوز در حال کامل شدن است در این حالت یا باکتری های مفید ساکن آکواریوم شما شده اند یا در بدترین حالت شما کلونی های باکتری ها را با استفاده از یک آنتی بیوتیک از بین برده اید.

در این حالت نمک می تواند از سمی بودن نیتریت جلوگیری کنید به شرطی که غلظت کلرید نمک ۳۰ برابر بیش تر از یون های نیتریت باشد.
نیتریت به میزان ۰.۱ ppm می تواند مسموم کننده باشد این مقدار نیتریت به ۳ ppm یون کلرید نیاز دارد که با توجه به نمک (سدیم کلرید) مورد استفاده این مقدار می تواند تا ۵ ppm هم برسد(غلظت کلرید نمک معمولی ۶۰ درصد است) تا بتواند نیتریت را خنثی کند. به یاد داشته باشید یک قاشق چای خوری نمک می تواند این تاثیر را برای ۳۰۰ گالن آب فراهم بکند!

۴-بعضی از انگل های خارجی مثل ایک،کاستیا،کرم های قلاب دار(لرنه آ) با کمک نمک از بین می روند. نمک از تعداد میکروب های موجود در آب می کاهد برای مثال تنها یک یا دو گروه از باکتری های آب شیرین توانایی تحمل آب شور را دارند. نمک وقتی تاثیر بیشتری پیدا می کند که دارای غلظت متغیر باشد یک مثال برای تغییر مثبت(افزایش) غلظت نمک این است که وقتی یکی ازعلایم مریضی در آکواریوم دیده شد غلظت نمک را بیشتر کنیم، یک مثال خوب برای تغییر منفی(کاهش) غلظت نمک این است که برای مقابله با بیماری های ماهیان آب شور آن ها را در آب شیرین حمام می دهند.

میکروب ها مثل باکتری ها وانگل ها ساختار بدنی ساده ای دارند و اندامی برای کنترل غلظت نمک ندارند اما ماهی ها اندامی هایی دارند که توانایی تغییر دادن غلظت نمک در مقیاس کمی را به آن ها می دهد بنابراین تغییر غلظت نمک میکروب ها را ضعیف می کند در حالی که به ماهی ها آسیبی نمی رساند و همین امر باعث بهتر شدن شرایط برای بهبود ماهی می شود.

۵-نمک می تواند لایه ای محافظتی بر روی پوست ماهی ایجاد کند که در بهبود زخم ها تاثیر مثبتی دارد این عمل با hyperosmolarity انجام میشود...مایع میان بافتی بدن ماهی و آب هر کدام غلظت مشخصی از مواد محلول را دارد اگر غلظت مواد محلول آب بالاتر باشد مایع میان بافتی از زخم ها به بیرون تراوش می کند و پلاسما تازه به جای آن جاگذاری می شود این عمل باعث افزایش خون در این ناحیه و در نهایت بهبود سریع تر زخم ها می شود.
اغلب در تانک های قرنطینه یا تانک ماهی های آسیب دیده ای که پوست یا پولک خودشان را از دست داده اند یک قاشق نمک به ازای هر ۱۰ گالن اضافه می شود ، این مقدارکم نمک با تنظیم اسمز و افزایش خون در ناحیه جراحت در بهبود زخم ها کمک می کند. وقتی جراحات بهبود پیدا کردند همه نمک موجود در تانک را باید با تعویض صد در صدی از آب خارج کرد، نمک تبخیر نمی شود به همین خاطر باید برای خارج کردنش آب را تعویض کرد.
ماهی ها و نمک
استفاده از نمک برخلاف فوایدی که دارد می تواند مضراتی را به همراه بیاورد بخصوص اگر شما تازه کارهستید اصلا به شما چنین کاری پیشنهاد نمی شود.
در حالی که نمک هیچ یک از یون هایی که باعث بالا رفتن سختی آب می شود را ندارد(منیزم وکلسیم)ولی باعث افزایش غلظت مواد محلول در آب می شود که همین امر باعث بالا رفتن سختی کلی آب یا همان GH می شود این امر برای بسیاری از ماهی ها قابل تحمل نیست (بخصوص ماهی های ساکن آب های نرم مثل آمازون که مقدار یون های محلول کمی دارد) .این ماهی ها شامل (فقط همین ها نیستند) تترا های نئون،تتراهای کاردینال،تترا های رامینوز، hatchetfish ها ،elephantnos ها و Pleco ها، cory ها ،Otocinclu ها،Ram Cichlid ها،چاقو ماهی ها، دیسکس ها و ... می شود در کنار این ماهی ها و همچنین ماهی هایی که به PH، KH،GH دقیقی نیاز دارند از نمک استفاده نکنید چون ممکن است باعث مرگ آن ها شود.با این حال ماهی هایی ساکن آمازون (مثل آنجل فیش ها) وجود دارند که نمک را دوست ندارند ولی می توانند آن را تحمل کنند ، به طور کلی سیچلاید های آمریکا مرکزی و زنده زا ها، سیچلاید های دریاچه های آفریقایی، و ماهی کویی می توانند نمک را تحمل کنند.

بعضی ماهی های مشخص مثل زنده زاها و البته گونه های ماهی های لب شور (که مقیم آب هایی با مقادیر قابل توجهی نمک هستند)مثل مونوها،اسکات ها،گلس فیش های هندی،پوفرها و خرچنگ های فیلدر با اضافه کردن نمک به مراتب بهتر زنده می مانند و کمتر مریض می شوند.
نمک میتواند تاثیرات غیر قابل پیش بینی ای بر دیگر ماهی ها داشته باشد زیرا آن ها در حالت طبیعی در آب هایی با غلظت بالای نمک زندگی نمی کنند اما ماهی هایی مثل سیچلاید های آفریقایی به نمک بیشتری نسبت به ماهی های دیگر احتیاج دارند زیرا غلظت یون های کلسیم و منیزم و ... در محل زندگی آن ها بالا است.

اصلی که باید درهمه تانک ها بخصوص تانک های افراد مبتدی رعایت شود این است که فقط در صورت لزوم از مواد افزودنی استفاده شود.البته اضافه کردن نمک به بعضی از تانک ها مثل تانک های زنده زا ها(گوپی ها ،مولی ها،پلاتی ها،دم شمشیری ها) که در آب های سخت زندگی می کنند واز وجود الکترولیت های محلول در آب لذت می برند تاثیری خوبی دارد بعضی از این ماهی ها مثل مولی یوکاتان پنسیلوانیا وجود نمک را ترجیح می دهند زیرا در آب های لب شور زندگی میکند ولی چون اکثر آکواریوم های مختلط دارای ماهی های آب نرم نیز هستند اضافه کردن نمک توصیه نمی شود به همین خاطر هنگام راه اندازی تانک، ماهی های خود را به دقت از نظر تحمل نمک آنالیز کنید.
یکی از استثناهای شگفت انگیز آب شیرین ماهی گوپی است چون می تواند شوری ای دو برابر شوری آب دریا را تحمل کند! ولی مساله ای که در مورد این ماهی وجود دارد این است که نمک برای گوپی ماده ای اعتیاد آور است! و پس از قرار گرفتن در آب شور توانایی زندگی در آب شیرین را از دست می دهد همچنین بالا بردن ناگهانی نمک نیز باعث مرگ گوپی می شود و باید غلظت به مرور زمان بالا برده شود بحث در مورد این ماهی و نمک به یک مقاله جداگانه نیازمند است و من فقط به همین مقدار بسنده می کنم .
نمک و گیاه

اکثر گیاه های طبیعی تحمل آب شور را ندارند، مقدار نمک کشنده برای گیاهان ۱۰۰۰ میلی گرم بر لیتر است هر قاشق چای خوری نمک معمولا ۵۵۰۰ میلی گرم جرم دارد.

با این حال گیاهانی نیز وجود دارند که به نمک خیلی حساس نیستند شاید شما از اینکه چه تعداد گیاه تحمل درجاتی از آب شور را دارند هیجان زده بشوید همه این گیاه ها می توانند به اندازه ای نمک را تحمل کنند همه گیاهان لیست زیر توانایی زندگی در کمترین مقدار نمکی که در آب های لب شور استفاده می شوند را دارند (SG 1.005 )
Anacharis : که در واقع از اعضای خانواد Egeria می باشند ،معروفترینشان Elodea می باشد
Anubias spp : خانواده بزرگی از گیاهان آفریقایی که هم در برابر نمک و هم در برابر ماهی ها مقاوت خوبی دارند

Bacopa spp : به خصوص گونه B. monniera در آب های لب شور یافت می شوند
Cabomba species : زیبا هستند ولی به راحتی موقع جابه جایی تکه تکه می شوند و به آسانی توسط ماهی ها خورده می شوند.

Hornwort, Ceratophyllum demersum et al. spp : هم درآب های سرد و هم آب های گرمسیری یافت می شود معمکولا ماهی های لب شور به خوردن آن علاقه نشان نمی دهند.
Water Sprite, Ceratopteris spp : زیبا،حساس و مقاوم در آکواریوم های لب شور.
Cryptocoryne spp : مخصوصا گونه C. ciliata به خوبی با آب لب شور سازگاری دارد.
Echinodorus spp : گونه E. tenellus به عنوان یک گیاه نیمه دریایی شناخته میشود.

Hairgrass, Eleocharis : به خصوص گونه E. acicularis توانایی زندگی در آب های سرد را نیز دارد،خانواده ای که بیش از ۱۵۰ گونه از آن در نواحی قطبی شمال یافت می شود.

Hygrophila polysperma, Hygrophilia sticta و دیگر هیگروها برای بسیاری از ماهی های لب شور ناخوشایند هستند.

Microsorium pteropus, Java Fern : یکی از بهترین گیاه های آب های لب شور هستند در واقع یکی از گیاهانی است که در طبیعت نیز در آب های لب شور یافت می شود اما رشد کندی دارد و باید به چوب بسته شود.

Myriophyllum spp : گونه Foxtails و Parrot Feather

Temple Plant, Nomaphila spp : رابطه نزدیکی با Hygrophila دارد.

Banana Plant, Nymphoides sp : رابطه نزدیکی با water lilies دارد.

Sagittaria spp : برگ های مومی به این گیاه کمک می کند تا آب های لب شور را تحمل کند.

Vallisneria spp : به خصوص گونه های بزرگ مثل V. americana آب های لب شور را تحمل می کنند.

Vesicularia dubyana, Java Moss : می تواند مقادیر کم تا اندکی زیاد نمک را در آب های خیلی نرم تا سخت را تحمل کند.

بهترین گیاهان آب های لب شور:

Microsorium pteropus, Hygrophila polysperma, Sagittaria spp., Vallisneria spp., Echinodorus tenellus, Ceratopteris spp.,

می باشند
زئولیت و نمک

برای جذب آمونیوم و آمونیاک آب اغلب از زئولیت استفاده میشود. وقتی به آکواریوم نمک اضافه کنید از جذب آمونیاک و آمونیوم آب توسط زئولیت جلوگیری می کند، بنابراین زئولیت فقط در آب شیرین موثراست.غوطه ور کردن زئولیت در آب نمک باعث احیا مجدد آن می شود این کار با تعویض آمونیوم و آمونیاک به جای نمک صورت می گیرد.

سخن آخر

عده ای وجود دارند که از نمک در هر تانکی استفاده می کنند برای مثال یکی از نویسندگان ادعا کرده به مدت ۲۵ سال است که از نمک با غلظت ۱ قاشق غذا خوری به ازای ۵ گالن آب در هر تانکی استفاده می کند و نه گیاهان و نه هیچ کدام از ماهی هایش مشکلی نداشته اند(http://www.bestfish.com)

عده ای نیز فقط وقتی با استفاده از نمک موافقند که واقعا نیاز باشد

گفتنی ها گفته شد در آخر تصمیم گیرنده شما هستید

منابع

http://www.aquariumfish.net

http://www.algone.com

http://www.aquaworldaquarium.com

http://www.aquariumguys.com

http://www.bestfish.com
http://www.badmanstropicalfish.com

http://www.freshaquarium.about.com
http://www.aquariumfishwonders.com

http://www.theaquariumwiki.com