بیماری سفیدک یا ایک (نقطه های سفید روی بدن ماهی) | بیماری ها و درمان ماهیان اب شیرین

بیماری سفیدک یا ایک:
تاریخ: ۱۴۰۳/۲/۱ شمسی

در نگاه اول شاید فرقی بین این مقاله و دیگر مطالبی که دوستان ارائه کرده اند نباشد ولی چندین نکته که به درمان قطعی بیماری کمک میکند و دوستان به آن توجه نکرده یا کمتر پرداخته اند در این مقاله پر رنگ تر اشاره شده است، و در مورد  مطالبی که به اشتباه در بین آبزی دوستان جا افتاده است اطلاعات علمی تری ارائه میشود بطور مثال این گفته  که  "افزایش دما درمان بیماری است" و یا اشتباه رایج حمام کوتاه مدت دارویی راه حل درمانی است یا اشاره نکردن دقیق طول درمان جهت از بین بردن این انگل از اکوسیستم کوچک خود که در این مقاله به آنها بیشتر پرداخته خواهد شد.

در این مقاله سعی شده بطور خلاصه جهت کمک به دوستان مطالب مربوط به شناخت، پیشگیری و درمان بیماری ایک ارائه شود تا حوصله دوستان تحمل کافی را داشته باشد.

یکی از رایجترین بیماریهای انگلی ماهیهای آب شیرین و شور بیماری ایک میباشد که انگلی به نام ایکتیوفتیریوس مولتی فیلئیس اون رو تولید میکنه که انگلی تک سلولی و هولوتریش (تمام سلول انگل بوسیله ی موژک هایی پوشیده شده) بوده و به وسیله ی این موژکها حرکت میکند.
این انگل یک انگل اجباری میباشد که یعنی حتما حتما باید از یک موجود زنده تغذیه کند و در صورت عدم وجود موجود زنده در آکواریوم بدلیل گرسنگی میمیره.
مهمترین موضوع برای درمان این بیماری اطلاع از چرخه ی این بیماری یا چرخه زندگی این انگل هست.

چرخه زندگی انگل ایک:
چرخه زندگی این انگل سه مرحله ای میباشد:
۱- مرحله ی نوزادی که به آن ترونت گفته میشود. در این مرحله انگل متولد شده و در آب حرکت کرده و خود رو به ماهی میرساند و پس از رسیدن به ماهی پوست ماهی رو سوراخ کرده و وارد پوست ماهی میشود.
۲- پس از ورود به پوست از آب میان بافتی پوست تغذیه کرده که خیلیها به اشتباه فکر میکنن از خون ماهی تغذیه میکند. در این مرحله بوسیله تغذیه بزرگ شده و به مرحله بلوغ میرسد و پس از چند روز که بالغ میشود از بدن ماهی جدا شده و داخل آب می افتد. در این مرحله امکان دارد بوسیله جریان آب وارد فیلتر شده و فیلتر شما را نیز آلوده کند.
۳- در این مرحله کیستی اطراف خود تشکیل داده و داخل آن شروع به تولید مثل، تکثیر و زیاد شدن میکند. زمانیکه به اندازه کافی تکثیر شد این کیست پاره شده و نوزادهای جدید وارد آب شده و مجددا مرحله اول زندگی آغاز میگردد و این چرخه دائما تکرار میشود.

نکته مهم این هست که سرعت این چرخه وابسته به دما میباشد و با افزایش دما چرخه سریعتر اتفاق می افتد. یعنی هرچه دما بیشتر این چرخه سریعتر و هرچه دما کمتر چرخه کندتر اتفاق می افتد.
به اشتباه در بین مردم شایع شده که با افزایش دما بیماری درمان میشود‌ در صورتیکه اینگونه نیست و فقط سرعت انتقال انگل از مرحله ۲ زیستی به مرحله ۳ تسریع شده و صدمات وارده کاهش میابد ولی انگل همچنان در اکوسیستم کوچک ما وجود دارد.

حالا که با چرخه انگل ایک آشنا شدین مراحل بعدی یعنی علائم، درمان و غیره رو توضیح میدیم.

علائم:
اون فرم شناخته شده و کلاسیک این بیماری که اغلب افراد باهاش آشنایی دارند وجود دانه های سفید بر روی بدن ماهی میباشد، انگار نمک بر روی پوست ماهی پاشیده شده است. معمولا به این شکل هست که ابتدا ماهی خود رو با علائمی مثل خارش و مالیدن خود به سطوح آکواریوم نشون میده یا حتی ماهی ها در محلی تجمع کرده و بدن خود را به همدیگر میمالن  و در مرحله ی پیشرفته تر بیماری این دونه ها نمایان میشود.
گاهی اوقات قبل از نمایان شدن این دونه ها امکان دارد علائم تنفسی هم نمایان بشود بطوریکه ماهی به سرعت نفس بکشه یا بر روی سطح آب بیاد و هوای روی سطح آب را ببلعه یا در محلهایی از آکواریوم که اکسیژن بیشتری هست مانند خروجی های هوا تجمع کنند.
اما باید این نکته رو در مورد این بیماری بدانید که همیشه این بیماری خود را به صورت لکه های سفید نمایان نمیکند و اصلا لکه های سفید را روی بدن ماهی نبینید و فقط پوسیدگی باله ببینید یا فقط  علائم تنفسی ببینید.( ماهی در کنار دفیوزر کز کرده و تحرک زیادی ندارد یا در محل سر ریز فیلتر هنگ آن تجمع کرده اند)
یکی دیگر از علائم پرخونی در قسمتهایی از بدن هست یعنی امکان دارد قسمتهایی از بدن رو ببینید که بنظر تغییر رنگ پیدا کرده و پرخون تر بنظر میاد که باعث بشه ذهنتون به سمت بیماریهای باکتریایی برود اما زمانی که نمونه برداری میکنید میبینین که ماهی دچار بیماری انگلی ایک شده است.
در کل تنها راه مطمئن جهت فهمیدن ابتلای ماهی به بیماری ایک نمونه برداری میباشد.
خیلی از اوقات امکان دارد با بیماری مخملک اشتباه گرفته شود.
خیلی اوقات هست که بیماری هیچگونه علائمی نداشته ولی تلفات بالایی داشته باشین که بدلیل گسترش سریع بیماری میباشد که حتی به بدن ماهی اجازه مقابله با بیماری داده نمیشود.
باید توجه کرد که هر لکه ی سفیدی ایک نیست و امکان دارد اپیستیلیس یا تتراهایمنا که انگلهای دیگری هستند باشد که در صورت کسب اطلاع کافی در مورد آنها هم مطالبی ارائه خواهد شد. بیماری لنفوسیستبس که یک بیماری ویروسی میباشد در درجه های خفیف خود علائمی شبیه به ایک (دانه های سفید بر روی بدن) خواهد داشت. به این دلیل است که گفته شد تنها راه دقیق فهمیدن ابتلای ماهی به انگل ایک نمونه برداری از پوست ماهی و دیدن آن زیر میکروسکوپ میباشد.
حال که کمی در مورد این انگل و علائم آن صحبت کردیم در مورد پیشگیری و درمان آن مطالبی ارائه می کنیم.

پیشگیری:
در ابتدا باید بدانیم این انگل از جایی نمی آید بلکه تنها راه ورود آن به آکواریوم بوسیله ماهی آلوده میباشد و فقط و فقط بوسیله قرنطینه کردن (حداقل سه هفته) میتوان از ورود آن به آکواریوم خود جلوگیری کنین.

درمان:
برای درمان مجدد به چرخه ی زندگی آن برمیگردیم که شامل ۳ مرحله ی زیر میباشد:
۱- نوزادی
۲- ورود به زیر پوست و به بلوغ رسیدن
۳- خروج از پوست و تولید کیست و تکثیر و تولد نوزاد میباشد.

باید بدانیم که  در مرحله دوم چرخه ی زندگی انگل که انگل در داخل (زیر) پوست ماهی قرار دارد و از آب میان بافتی تغذیه میکند  در صورت استفاده از دارو انگل صدمه ندیده و زنده میماند و در مرحله تکسیر نیز که انگل به دور خود کیستی تولید میکند نیز این کیست غیر قابل نفوذ بوده و دارو به داخل آن نفوذ نمیکند و تنها مرحله ای که میتوان انگل را نابود کرد در مرحله ی نوزادی میباشد. یعنی در مرحله ی اول زندگی این انگل. پس حمام های کوتاه مدت تاثیری بر درمان ندارند.
برای درمان ۲ کار را باید انجام داد: ۱- ابتدا افرایش دما تا انگل سریعتر و قبل اینکه مشکل جدی برای ماهی ایجاد کند از ماهی جدا شود.
۲- از آنجایی که ما نمیدانیم چند تا انگل به مرحله ی بلوغ و تولید مثل رسیده باید درمان طولانی مدت رو در پیش بگیریم تا از نابودی تمام انگلهای موجود در محیط آکواریوم خود اطمینان حاصل پیدا کنیم و این یعنی باید حداقل ۱۴ روز درمان رو ادامه بدهیم تا مطمئن بشیم تمام انگلهای موجود در اکوسیستم کوچک ما نابود شده باشن و نتوانند به زیر پوست و بلوغ و در انتها به مرحله تکثیر برسند.
درمان باید کامل انجام شود.فکر نکنیم چون دونه های سفید رو نمیبینیم دیگر انگل وجود ندارد.
ماهی که یکبار به بیماری ایک مبتلا شده باشد نسبت به بیماری مقاوم تر شده و علائم خفیفتری از خود نشان میدهد در صورتیکه همچنان ناقل بوده و میتواند بیماری رو به ماهی های دیگر بخصوص ماهیهای تازه وارد منتقل کرده و دوباره امپراطوری خود رو گسترش بدهد.

حال ما از چه دارویی هایی میتوانیم استفاده کنیم.
داروهای بسیاری در بازار در این مورد وجود دارد.یک سری مختص مقابله با ایک بوده و فقط هدف آن مبارزه با این بیماری هست و یک سری داروی دیگر کلی تر و جهت مقابله با بسیاری از بیماریهای انگلی هست که فرقی نمیکند از چه دارویی استفاده کنیم. فقط باید توجه شود هر دارو را با توجه به دستورالعمل تجاری خودش استفاده کنین. در مورد داروییهایی که جهت درمان چند بیماری تولید شده باید توجه کرد که امکان دارد در مورد بیماری ایک میزان دوز مصرفی متفاوت با بقیه بیماریها باشد.

یک سری درمانهای خانگی نیز وجود دارد مانند استفاده از نمک دریایی بدون ید که این موضوع بستگی به ماهی شما دارد که آیا میتواند شوری را تحمل کند یا خیر واگر میتواند چه دوزی را میتواند. غلظت ۳ گرم تا ۵ گرم در لیتر برای درمان این بیماری کافی میباشد.
درمان دیگری که میتوان استفاده کرد درمان بوسیله فرمالین هست، تنها نکته در مورد این درمان این هست که نباید دما را بیشتر از ۲۷ درجه ببریم چون در غیر اینصورت خود فرمالین میتواند ماهی شما را از بین ببرد و باید در این درمان تعویض مداوم آب رو داشته باشیم و هر ۲۴ ساعت باید ۵۰ درصد آب رو تعویض کرده و مدتی به ماهی استراحت داده و تا ۱۴ روز این درمان رو ادامه بدهیم. در مورد فرمالین باید توجه شود که نباید همزمان با نمک استفاده شود چون این دو با هم سمیت ایجاد کرده و باعث مرگ ماهی شما میشوند.
همچنین قبل از استفاده از فرمالین باید با یک دامپزشک صحبت شود. چرا که دوز مصرفی فرمالین بسته به نوع ماهی و پیشرفت بیماری متفاوت است. در برخی از منابع دوز ۱ تا ۳ سی سی  و در برخی منابع ۱ تا ۲/۵ سی سی به ازای هر صد لیتر بیان شده است ولی اینکه شما باید از کدام یک از این دوزها استفاده کنین بر میگرده به نوع ماهی و شدت بیماری که کاری تخصصی میباشد. بطور مثال برخی ماهی ها نمیتوانند فرمالین رو در برخی دوزها تحمل کرده و میمیرنند که باعث میشود یا دوز فرمالین رو کم کنیم و به جاش طول درمان رو زیاد کنیم.

منابع:

۱- مقاله چاپ شده دانشگاه کنتاکی

https://aquaculture.ca.uky.edu/sites/aquaculture.ca.uky.edu/files/srac_476_ich_white_spot_disease.pd

۲- مقاله منتشر شده در سایت IFAS

https://edis.ifas.ufl.edu/publication/FA006

با تشکر

گردآورنده:   آراز یعقوبی نمین