انتخاب نور و سیستم روشنایی مناسب برای اکواریوم اب شور

یکی از تجهیزات مهم و اساسی اکواریوم های اب شور به خصوص اکواریوم های مرجانی(ریف) روشنایی و نورپردازی است. بیشتر مرجان ها و جلبک ها در اکواریوم های اب شور انرژی خود را از نور تامین می کنند و برای ادامه حیات خود به نور نیاز دارند.

نورپردازی در اکواریوم های اب شور یکی از مسائل پیچیده و تخصصی است که برای علاقه مندان به نگهداری از این نوع اکوسیستم، مشکلاتی را به وجود آورده است. بحث نور با توجه به پارامترهای تخصصی مانند طول موج، کلوین، لومن، پار و …. یک بحث طولانی و پیچیده خواهد بود و پیش تر در مطلب نورپردازی اکواریوم گیاهی در خصوص بسیاری از این پارامترها صحبت کردیم و در اینجا قصد تکرار همان مطالب را نداریم و تمایل داریم علاقه مندان را بیشتر به گزینه هدف سوق داده و سوای مباحث تخصصی نور بحث کنیم با این حال به طور خلاصه تعاریفی از هر یک از پارامترهای مهم نوری را در ادامه بیان نموده تا اشنایی لازم را برای تشخیص مقادیر درج شده بر روی برخی محصولات تجاری نوری داشته باشید و سپس به بحث اصلی خواهیم پرداخت.

کلوین (Kelvin): به مقدار دمایی که باید به جسم سیاه (جسمی که از خود بازتاب نور ندارد) داده شود تا نوری مشابه نور مد نظر مارا تولید کند، گفته می شود. هرچه کلوین کمتر باشد نور به سمت قرمز و هرچه بیشتر باشد به سمت آبی میل می کند.

طول موج: از یک منبع نوری، انرژی (فوتون) ساطع می‌گردد که این انرژی در یک نمودار سینوسی حرکت می‌کند. فاصله بین قله های این نمودار را طول موج می‌گویند. هر طول موج رنگ خاصی دارد مثلا آبی از ۴۰۰ الی ۴۸۰ نانومتر می باشد.

طیف نور (spectrum): طیف نور به ترکیب طول موجهای مختلف که با هم ترکیب می شوند تا نور مورد نظر را بسازند

پار (PAR): به طیف نور مفید برای فتوسنتر اتلاق می شود.

لومن (Lumen): واحدی استاندارد برای سنجش میزان نور تولیدی هر منبع نوری

وات (watt): این واحد برای بیان مصرف برق یک وسیله برقی بکار می رود

لوکس (LUX): به میزان لومن تابیده شده بر یک متر مربع که نشانه تمرکز نور می باشد.

در اکواریوم اب شور نورپردازی بسته به نوع اکواریوم می تواند متفاوت باشد بنابراین لازم است ابتدا نوع اکواریوم خود را مشخص نموده و سپس نسبت به تهیه سیستم روشنایی ان اقدام نمایید. به عنوان مثال نیازهای روشنایی آکواریوم آب شور FO (فقط ماهی) با نیازهای اکواریوم FOWLR (فقط ماهی با سنگ زنده) یا اکواریوم های ریف Reef Aquarium متفاوت خواهد بود.

سیستم روشنایی و نورپردازی در اکواریوم های فقط ماهی: در اکثر موارد اکواریوم های فقط ماهی به نور خاصی نیاز ندارند و انچه نورپردازی را در این نوع اکواریوم ها مهم می‌سازد زیبایی اکواریوم است. اکثر ماهیان، خرچنگ ها و ابزیان مخازن فیش انلی به هیچ وجه به نور زیاد و تخصصی احتیاج ندارند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند و می توان این نوع اکواریوم ها را با نورهای معمول روشن نمود، حال این نور می تواند یک لامپ کم مصرف، ال ای دی یا …. باشد. با این حال استفاده از لامپ هایی که باعث رشد جلبک و سبزی اب می‌شوند مناسب نیست و حتما باید از لامپ های مخصوص اکواریوم استفاده نمایید. نمونه های زیادی از لامپ های ال ای دی اماده برای اکواریوم های فیش انلی توسط برندهای مختلف با قیمت مقرون به صرفه تولید و ارائه می شوند.

سیستم روشنایی و نورپردازی در اکواریوم های فقط ماهی با سنگ زنده: آکواریوم های FOWLR (فقط ماهی با سنگ زنده) به نور بیشتری نیاز دارند، زیرا برخی از سرنشینان مخزن برای عملکرد و چرخه حیات خود به مقدار مشخصی از نور نیاز دارند. ماکرو جلبک‌ها نمونه خوبی از موجودات زنده هستند که برای رشد صحیح به نور نیاز دارد. سنگ های زنده اکثرا با جلبک های کُرالین پوشیده می شوند و به نیترات زدایی اکواریوم کمک می نمایند. این جلبک ها برای حیات خود به نور تخصصی نیازمندند. لامپ های تجاری اکواریوم T5 نوع HO با توان یک الی ۲ وات بر لیتر و درجه کلوین ۱۲k الی ۱۵k با ۶۵ لومن بر وات برای نورپردازی این نوع اکواریوم ها مناسب هستند. اگرچه سیستم های نورپردازی متال هالید و ال ای دی نیز برای این نوع اکواریوم ها گزینه ایده الی به شمار می رود مخصوصا اگر عمق اب اکواریوم بیش از ۵۰ سانتیمتر باشد.

سیستم روشنایی و نورپردازی در اکواریوم های مرجانی (ریف): یکی از چالش برانگیز ترین نوع اکواریوم ها برای انتخاب سیستم روشنایی، اکواریوم های ریف می‌باشد. مخازن ریف متشکل از مرجان ها، ماهی، شقایق و سایر بی مهرگان بیشترین میزان نورپردازی را برای مخزن میطلبد. همچنین بسیاری از انواع مرجان ها به طیف نوری متفاوتی نسبت به یکدیگر احتیاج دارند. به طور مثال برخی از مرجانهای نرم مانند ماشروم ها نسبت به برخی از مرجانهای سخت (LPS و SPS) نیاز به شدت نور کمتری دارند. همچنین نوع نور و طیف آن در تغیر رنگ و حالت مرجان ها نیز تاثیر گذار است. در هر صورت در اکواریوم های ریف از ترکیبی از لامپ های متال هالید و T5 می توان بهره گرفت که کلوینی متناست از ۱۴K الی ۲۵k را دارا هستند و شامل ۵۰٪ نور سفید با رتبه کلوین بالا و ۵۰٪ نور آبی اکتینیک است. لامپ های متال هالید و ال ای دی به دلیل لومن بالاتر (۸۰~ لومن) گزینه ایده‌آل تری برای اکواریوم های اب شور مرجانی محسوب می شود. دقت داشته باشید لامپ های متال هالید گرمای زیادی را تولید میکنند و نیاز است از فن های خنک کننده استفاده گردد. گزینه مناسب تر برای اکواریوم های اب شور مرجانی ترکیبی از رنگ های سفید، ابی تا صورتی LED است که هم با تولید گرمای کمتر بیشترین انرژی مصرفی را به نور تبدیل می‌نمایند و هم قدرت نفوذ بالاتری دارند. بسیاری از برندهای معتبر اکواریومی ماژول های حرفه ای LED را برای اکواریوم های شور و مرجانی عرضه می کنند و کنترل کننده های بسیار کاربردی و حرفه ای نیز برای کنترل روشنایی طول شبانه روز و تایمینگ مناسب برای انها در نظر گرفته اند.

نکات مورد توجه: برخی از نکاتی که باید در نورپردازی اکواریوم های اب شور در نظر بگیرید در زیر تیتر شده اند

۱- از روشن و خاموش شدن هم زمان لامپ های آکواریوم بپرهیزید زیرا موجب استرس آبزیان می شود.

۲- حتما از دو لامپ برای نورپردازی اکواریوم بهره بگیرید و انها را به ترتیت و در بازه های زمانی مشخص روشن و خاموش نمایید. استفاده از یک تایمر می تواند برای این موضوع مفید واقع شود

۳- انتخاب توان نوری مناسب برای اکواریوم با فرمول تقریبی یک وات به ازای هر لیتر از اب اکواریوم محاسبه می‌شود(اگرچه مقدار دقیقی نیست) با این حال دقت داشته باشید حجم سامپ در این فرمول محاسبه نمیگردد و تنها حجم اکواریوم اصلی را باید محاسبه نمایید

۴- میزان نورپردازی اکواریوم های اب شور در طول شبانه روز معادل ۸ الی ۱۰ ساعت می‌باشد

۵- در اکواریوم های مرجانی در صورتی که ترکیبی از لامپ های متال هالید و ابی اکتینیک را استفاده کرده باشید بهتر است با نصب دو تایمر لامپ های اکتینیک یک ساعت قبل از لامپ های اصلی روشن شده و یک ساعت پس از خاموش شدن لامپ های اصلی خاموش شوند. استفاده از تایمر می تواند برای این موضوع مفید باشد

۶- برای اکواریوم های کم عمق (زیر ۵۰ سانتیمتر عمق) استفاده از لامپ های فلورسنت T5 نوع HO گزینه مناسبی هستند و اکواریوم هایی با عمق بیشتر نیازمنده لامپ های متال هالید یا LED هستند.

۷- به هنگام انتقال ماهی ها و مرجان های تازه خریداری شده به آکواریوم حتما باید نور اصلی آکواریوم حداقل ۸ ساعت خاموش باشد.

۸- لامپ های آکواریوم (به ویژه لامپ های اصلی) را هیچ وقت بصورت همزمان تعویض نکنید زیرا موجب وارد شدن شوک به مرجان ها شده و می تواند برای آنها مهلک باشد. بهترین حالت، تعویض آنها بصورت مجزا و در فواصل زمانی ۱۵ الی ۳۰ روزه است.

مثال کاربردی برای مخزن کوچک: در نظر داشته باشید آکواریوم آب شوری با ابعاد ۱۰۰ سانتی متر(طول)، ۴۰ سانتی متر(عرض) و ۵۰ سانتی متر(ارتفاع) دارید که حجم خالص آن با کسر دکوراسیون و شن کف در حدود ۱۶۰ الی ۱۷۰ لیتر خواهد بود. استفاده از ۳ لامپ فلوئورسنت HOT5 (یک لامپ اکتینیک + دو لامپ ۱۴۰۰۰ یا ۱۵۰۰۰ کلوین) به طول ۸۵ سانتی متر و مصرف برق ۳۹ وات به ازای هر لامپ پیشنهاد می شود.

مثال کاربردی برای مخازن بزرگ ریف: در نظر داشته باشید آکواریوم آب شور ی با ابعاد ۱۲۰ سانتی متر(طول)، ۵۰ سانتی متر(عرض) و ۷۰ سانتی متر(ارتفاع) دارید که حجم خالص ان با کسر دکوراسیون و شن کف در حدود ۳۴۰ الی ۳۶۰ لیتر خواهد بود. استفاده از ۲ لامپ متال هالید ۱۴۰۰۰ کلوین ۱۵۰ وات در کنار دو لامپ اکتینیک HOT5 به طول ۸۵ سانتی متر و مصرف برق ۳۹ وات به ازای هر لامپ پیشنهاد می شود.

منابع:

• https://www.thesprucepets.com/lighting-needed-for-my-aquarium-2924743
• کتاب سید حسن مرادی – راه اندازی اکواریوم اب شور

کپی برداری از این مطلب با ذکر نام و دادن لینک فالو به OnlyPet.ir بلامانع است