سیکل یا چرخه اکواریوم اب شیرین

در این قسمت سیکل یا چرخه اکواریم که امری مهم محسوب میشود را به ساده ترین روش توضیخ خواهم داد و در ادامه مطالب هم  مقاله ای را برای شما قرار خواهم داد که نه تنها به طور کامل و علمی چرخه اکواریم را توضیح داده ،حتی روشی برای عدم استفاده از ماهی در ایجاد چرخه را نیز بیان کرده است که امیدوارم مفید واقع شود

وقتی که یک آکواریم جدید را نصب می کنید، مهمترین مرحله ای که حتما باید انجام داد چرخه یا به اصطلاح گذراندن سیکل اولیه آکواریم می باشد این سیکل به معنی تولید و تکثیر باکتریهای مفیدی است که نیتروژن آب را کنترل و به تجزیۀ فضولات ماهیان کمک میکنند. این سیکل  از  ورود ماهی به اکواریوم ،و غذا دادن به انها و تولید امونیاک و…. شروع شده تا تجزیه غذا و مدفوع ماهی و تبدیل امونیاک به نیتریت و سپس نیترات و….. که از تفسیر بیش از حد ان خوداری میکنم. به هر حال این سیکل برای ماهی بسیار مضر بوده و اکثر ماهیان مخصوصا گیاه خواران تحمل ان را نداشته و میمیرند بارها مشاهده شده افرادی که تازه اکواریم را راه اندازی کرده اند و اکواریم خود را ماهیدار کردند بعد از چند روز ماهیانشان میمیرند یا به بیماری مبتلا میشوند و از اکواریم و نگهداری ماهی دلسرد میشوند و یا شروع به تعویض اب و گیاهان و … میکنند و خسارت زیادی را متحمل میشوند و باز هم نتیجه نمیگیرند.

نکته:با وجود اینکه ماهیان گوشتخوار و بزرگ در برابر این سیکل تحمل میکنند و شاید نمیرند ولی طول عمرشان کم میشود و سیستم دفاعی بدنشان در مقابل بیماری ها ضعیف عمل میکنند. به عبارتی برای مدتی ماهی خود را شکنجه میدهید

حال راه چاره چیست؟؟؟؟؟؟بنده روش سنتی و روشی که خودم برای ایجاد این سیکل در گذشته انجام داده ام را برای شما توضیح میدهم. البته در حال حاضر دیگر این روش کاربرد چندانی ندارد و شخصا از محلول های اماده استفاده میکنم و علاقه مندان نیز بهتر است از روش گذراندن چرخه بدون ماهی که در ادامه توضیح خواهم داد استفاده کنند

روش سنتی: روش کار به اینصورت است که بعد از نصب اکواریم یا تعویض کلی اب اکواریم برای گذراندن این چرخه  از ماهیان قوی (به قول خودم موش ازمایشگاهی ) استفاده کنیم که یکی از بهترین گونه از این ماهیان زبرا است که قیمت زیادی هم ندارند و در مقابل این چرخه تا حد زیادی مقاومند. متاسفانه این حرکت نیز غیر انسانیست و برای همین ماهیان نیز شکنجه محسوب میشود.

شروع کار به اینصورت است که چند تا (بستگی به حجم اکواریم دارد) از این گونه ماهی را در اکواریم تازه بنا شده  که شن کف و وسایل و کلیه دکر و درختان و…. در ان قرار گرفته ، قرار میدهیم و شروع به تغذیه عادی  انها میکنیم این ماهیان را به مدت ۴ الی ۶هفته در اکواریم نگهداری میکنیم. حال به هدف خود یعنی تولید و تکثیر باکتریهای مفید که نیتروژن آب را کنترل و به تجزیۀ فضولات ماهیان کمک می کنند رسیده ایم و وقت ان رسیده که اکواریم را از ماهیان اصلی یا زینتی خود پر کنیم

نکته ۱)نسبت به حجم اکواریم تعداد ماهی مقاوم را مشخص کنید مثلا برای اکواریمی ۶۰ لیتری ۴ ماهی زبرا کافیست

نکته ۲)در صورتی که تعداد ماهیانی که میخواهید بعد از گذشت چرخه به اکواریمتان اضافه کنید زیاد است بهتر است طول زمان چرخه را افزایش دهید یا ماهیانتان را کم کم به اکواریم اضافه کنید. بعد از اضافه کردن ماهیان برای ماه اول پس از چرخه به صورت هفتگی ۲۰ درصد تعویض اب داشته باشید تا درصد خطرات احتمالی به صفر برسد

نکته ۳) در طول گذشتن چرخه فیلترهای خود را تمیز نکنید. ابر فیلتر و مدیای داخل فیلتر(سرامیک، الیاف بیولوژیکی و ….) محل مناسبی برای رشد و تکثیر باکتری ها به حساب می ایند. برخی از این مواد برای همین منظور ساخته شده اند و نباید انها را تمیز کرد

توجه: وقتی اب اکواریم را سیفون میکنید دیگر احتیاجی به این چرخه و تولید باکتریهای مفید ندارید زیرا انها در فیلتر، ریر سنگ ها، روزنه های دکر و هر جایی که فکر کنید وجود دارند و این کار تنها برای اولین بار در راه اندازی اکواریمتان یا تعویض کلی اب و شستشوی سنگها و دکر انجام میشود

توجه: تهیه کیت های تست امونیاک ، نیتریت و حتی نیترات برای هر نوع اکواریومی ضروری نیست ( البته برای برخی اکواریوم و گونه های حساس الزامیست) به هر حال داشتن این وسایل همانند یک راهنمای خوب و کامل شما را به مسیر درست یعنی گذراندن چرخه و کنترل کیفیت اب کمک میکند

روش بالا ساده ترین روش بود که زیاد هم وارد جزئیات نشدم و همین کار کافیست و مطمئن باشید که مشکلی به وجود نخواهد امد. به هر حال روش های دیگری برای گذراندن چرخه نیز وجود دارد که حتی نیازی به ماهی ندارید و چرخه طی یک تا دو روز کامل میشود که در ادامه در این مورد هم توضیح خواهم داد. به هر حال برای درک بیشتر مطالب و نکات علمی ترجمه  مقاله ای از Shawna McGregor را نیز برای شما قرار میدهم که کمک شایانی در امر چرخه اکواریم است 

گذراندن چرخه بدون ماهی با استفاده از مواد موجود در بازار: در صورتی که وقت کافی برای گذراندن چرخه ندارید و یا میخواهید چرخه هر چه سریعتر انجام شود و اکواریومتان را ماهی دار کنید میتوانید از کپسول  و موادی که در بازار موجود است استفاده کنید و در مدت ۲۴ الی ۴۸ ساعت چرخه را طی کنید، این مواد با دارا بودن باکتری های مفید چرخه را به صورت سریع و مناسب انجام میدهد. مواد شرکتی که برای این منظور ساخته شده اند به صورت کپسول، مایع، خمیری و … هستند و در بازار اکواریومی به وفور یافت میشوند. بهتر است محلول های شرکت های معتبر المانی را برای این منظور تهیه نمایید. برخی فروشنده ها همین محلول ها (محلول های المانی) را در بسته بندی کوچک تر ارائه میدهند(به دلیل قیمت بالای کالا محصول اصلی را باز میکنند و در قطره چکان های کوچک ریخته و ارائه میدهند) که قیمت مناسب تری دارند و به راحتی میتوانید تهیه کنید. دستور العمل استفاده هر یک از این محصولات متفاوت است که بر روی بسته بندی نوشته شده یا در صورتی که به صورت اورجینال و در پکیج اصلی خریداری نمیکنید حتما از فروشنده راهنمای استفاده را بپرسید

در اخر سیکل و چرخه را با هر روشی “سنتی یا پیشرفته” طی کنید بهتر است تا کلا بیخیال چرخه و مرگ و میر ماهیانتان شوید. گذراندن چرخه مهم است و باید توجه ویژه ای به ان داشت

---

ترجمه  مقاله ای از Shawna McGregor

مقاله:وقتی که یک آکواریم جدید را نصب می کنید، مهمترین مرحله ای که قابل بحث است معروف به چرخه و سیکل آکواریم می باشد. اولین دوره ( که حدود ۴ الی ۶ هفته طول می کشد )، زمانی است که کلونی باکتریهای مفید شروع به رشد می کنند و به پروسه تجزیه مواد زائد تولید شده بوسیله آبزیان، کمک می نمایند. در طول چرخه آکواریم، سموم – بیشتر آمونیاک و نیتریت – به میزان بالایی افزایش می یابند تا زمانی که کلونی باکترهای مفید به حد کافی برای تجزیه آنها رشد کنند. از هنگامی که وجود زباله ها و مواد دفعی ماهی ها به عنوان نقطه آغازین چرخه آکواریم به حساب می آمد، بطور سنتی چرخه را به این نحو آغاز می کردند که تعدادی ماهی مقاوم و قوی (مانندZebra Danios) را به آکواریم می افزودند و اجازه می دادند که مواد دفعی آنها چرخه آکواریم را برقرار کنند. این متد براستی مؤثر است، هرچند که این سموم حتی برای ماهی های مقاوم هم بسیار استرس زا هستند. آمونیاک سمی است بسیار قوی و اثر آن بر روی دستگاه تنفس ماهی ها را می توان با اثر شامپویی که به چشم انسان وارد می شود مقایسه کرد – می سوزاند! – حتی بدتر از این، سبب پایداری آسیب بافتهایی می شود که در تنفس ماهی نقش دارند. این آسیب ها بقدری جدی هستند که ممکن است باعث مرگ ماهیها شوند و حتی اگر برخی از آنها بتوانند این وضعیت را تحمل کنند، طول عمر آنها بسیار کاهش خواهد یافت و اغلب بجای اینکه ۳ تا ۱۰ سال عمر مفید داشته باشند، ظرف چند ماه می میرند. در بسیاری از موارد، مردم برای شروع کار و در آکواریمی که تازه آنرا به کار انداخته اند برخی از ماهیانی را انتخاب می کنند که اصلاً تمایلی به قرار گرفتن در چنین محیط به اصطلاح صفر کیلومتری را ندارند. آنها این ماهی ها را می خرند فقط به خاطر اینکه کسی به آنها گفته این ماهی ها برای شروع چرخه خوب هستند؛ اگر واقعاً اینطور باشد!!!

در سالهای اخیر، اکنون که اطلاعات بیشتری در مورد شیمی و بیولوژی ماهی های آکواریمی دریافتیم، به این تشخیص رسیده ایم که تنها عامل لازم برای انجام شدن چرخه ابتدایی، مواد دفعی ماهی ها نیست، بلکه خود آمونیاک است. بنابراین به این نکته می رسیم که از خود درباره ضرورت قرار دادن ماهی های ضعیفمان در معرض عذاب و شکنجه ای که در بالا شرح آن رفت، سؤال کنیم. خوشحالم از این که باید بگویم جواب اینست: واقعاً ضرورتی ندارد.

روند رشد در چرخه آکواریم روشی است که به (Fishless Cycling) یعنی چرخه فاقد ماهی معروف است. این روش بیشتر از روش سنتی، انسانی بنظر می رسد چرا که – همانطور که از نامش پیداست – در آن از ماهی استفاده نمی شود. انجام آن بسیار ساده است و من چرخه آکواریم های بسیاری را به این روش برقرار کردم و از نتایج آن بسیار راضی و خشنودم. چرخه آکواریم در زمان طبیعی خودش انجام می شود و شما واقعاً نمی توانید آن پروسه را به اجبار بوجود آورید. اگرچه من در تجربیاتم روش برقراری چرخه بدون وجود ماهی را بسیار سریعتر از روش سنتی یافتم. آکواریم ۱۰۰ لیتری من که چرخه آن با روش سنتی برقرار شده بود شش هفته کامل طول کشید. در حالی که با این متد به نتایج زیر دست یافتم:

آکواریم ۴۰ لیتری (۱۰گالن ) بدون گیاه هفت روز آکواریم ۷۰ لیتری (۱۸گالن )- گیاهدار ۲ هفته آکواریم ۲۳ لیتری ( ۶ گالن )- گیاهدار ۱۰ روز آکواریم ۲۳ لیتری ( ۶ گالن ) – بدون گیاه ۳ هفته

این متد چطور کار می کند ؟

تنها به دو چیز احتیاج دارید: منبعی از آمونیاک و کیت آزمایش برای ترکیبات نیتروژن. شما یک کیت برای آزمایش آمونیاک نیاز دارید و یکی برای نیتریت. داشتن یک کیت برای نیترات نیز می تواند بخوبی کمک کننده باشد، اما من دریافتم که همان دو کیت اول برای ایجاد این چرخه مهمتر و کافی است. ( دقت کنید که دو اسم نیتریت و نیترات با وجود شباهت زیادی که به هم دارند، دو فاکتور متفاوت می باشند که نقش آنها در چرخه نیتروژن و آسیبی که به ماهی ها وارد می کنند کاملاً متفاوت است. ) این کیت های آزمایش را در بازار و نیز از فروشگاه های اینترنتی می توان خریداری کرد یا از فروشگاه های ماهی و یا حتی از سوپرمارکت های زنجیره ای تهیه کرد. ( بستگی به محل زندگی شما دارد)

بسیار خوب است که یک پیمانه درجه بندی شده برای اندازه گیری مقدار آمونیاکی که اضافه می کنید داشته باشید و همینطور تمام وسایلی که در نهایت برای تعویض آب به آنها نیاز دارید. برخی از مردم، مانند خود من، ترجیح می دهند برای انجام این چرخه از محصولات تجاری استفاده کنند و برخی نیز فکر می کنند که این محصولات فقط عامل هدر دادن پول است. اینها همه عقاید شخصی است و شما بطور قطع می توانید چرخه را بدون استفاده از باکتری های بسته بندی شده در بطری های تجاری هم ایجاد کنید چرا که آنها همه جا هستند، حتی بطور معلق در هوا

اگر شما یک آکواریم دیگر که قبلاً نصب شده باشد در دسترس خود دارید، استفاده از شن های آن می تواند در ایجاد چرخه بسیار کمک کننده باشد.این شن ها را در داخل یک جوراب یا جوراب شلواری قرار دهید و سر آنرا گره بزنید، سپس آنرا ته آکواریم جدیدی که بکار انداختید بگذارید تا اینکه بخوبی با باکتریهای عالی بذرپاشی شود. همچنین مقداری آب تمیز از آکواریم قدیمی به آکوراریم جدید اضافه کنید که به ایجاد چرخه کمک می نماید. حقه دیگری که می توانید بکار ببرید این است که فیلتر آکواریم جدید را برای یک هفته در آکواریم قدیمی قرار دهید و بعد به آکواریم جدید منتقل نمایید. یا اینکه بسادگی لوازم فیلتر جدید را برای یک هفته در آکواریم قدیمی قرار دهید و بعد آنرا در فیلتر مناسب قرار داده و قبل از شروع چرخه در آکواریم جدید بگذارید.اگر هم که این آکواریم جدید اولین آکواریم شماست و دسترسی به آکواریم قدیمی نیز ندارید، اصلاً نگران نباشید، چرا که باز هم می توانید از روش چرخه بدون ماهی استفاده کنید.

بسیار خوب، دکوراسیون را قرار دادید و آکواریم را پر نمودید، فیلتر هم بخوبی بکار خود مشغول است. دمای آب را به اندازه ۳۰ تا ۳۲ درجه بالا ببرید . این عمل به سرعت چرخه کمک می نماید. اما نیاز نیست که شما صبر کنید تا دما به این حد برسد و بعد آمونیاک را اضافه کنید . این کار را بعد از پر کردن آکواریم ، هر زمان که خواستید می توانید انجام دهید. اگر می خواهید که یک آکواریم محتوی گیاه داشته باشید، حتماً در طول چرخه این گیاهان را اضافه کنید ( برعکس ماهی ها، گیاهان مقادیر کم آمونیاک را دوست دارند) اما در اینصورت دما را به ۲۵ تا ۲۷ درجه کاهش دهید چرا که بیشتر گیاهان آب گرم را دوست ندارند.

کیت آزمایش آمونیاک خود را آماده کنید. مقداری آمونیاک اضافه نمایید. با مقدارکم شروع کنید. فقط دو قاشق چایخوری برای یک آکواریم کوچک ( حدود ۴۰ لیتر آب ) و نصف فنجان برای آکواریم های بزرگ ( حدود ۲۰۰ لیتر ). حدود یک ساعت صبر کنید و اجازه بدهید که آمونیاک منتشر شود و بگردش درآید. حال آزمایش کنید. هدف شما باید قرائت رنج آمونیاک در حدود ۳ تا ۵ میلی گرم بر لیتر(یا ppm) باشد. اگر قرائت آمونیاک صفر بود.مقدار بیشتری به آب اضافه کنید نه خیلی زیاد؛ به هر صورت شما یک ماده شیمیایی سمی را به کار می برید. اجازه بدهید که آکواریم به کار خود ادامه دهد. دوباره آزمایش کنید. به همین روش آنقدر این اضافه کردن آمونیاک و تست کردن را ادامه دهید تا اینکه به هدف تعیین شده برسید. برای اینکار ممکن است بخواهید که از محصولات تجاری استفاده کنید. فراموش نکنید که باکتریهای تجاری در بطری ها و به فرم آمونیاک غیر سمی وجود دارند و اگر از آنها استفاده می کنید قرائت آمونیاک شما بالاتر از حدی خواهد رفت که در هنگام استفاده نکردن از این محصولات شاهد هستید. شما ممکن است رنج آمونیاک را بالاتر از ۶ ppm (parts per million( مشاهده کنید که برای ماهی ها بسیار سمی است اما تا زمانی که از ماهی در چرخه استفاده نمی کنید نیازی به نگرانی در این زمینه نیست.

بلافاصله پس از اینکه به رنج بالای آمونیاک دست یافتید، اضافه کردن آنرا قطع کنید و حالا زمانی است که باید در انجام آزمایش و اندازه گیری مقدار آن صبور باشید. اجازه دهید همه چیز روند خود را طی کند و به آزمایش آب ادامه دهید. روزی یکبار مناسب است و یا یک روز در میان. بعد از چند روز می توانید آزمایش مقدار نیتریت را مثل آمونیاک شروع کنید. اگر مقادیری از نیتریت را مشاهده نکردید،مسئله ای نیست. این مسئله نیاز به زمان دارد. هنوز تعویض آب را انجام ندهید و باز هم اجازه بدهید که همه چیز روال خود را دنبال کند. وقتی میزان آمونیاک شروع به کاهش کرد باید بتوانید مقادیری از نیتریت را اندازه گیری کنید. وقتی که مقدار آمونیاک به صفر کاهش یافت، دوباره شروع کنید به اضافه کردن روزانه مقدار کمی از آن. فقط حدود یک قاشق چایخوری.
هر وقت دیدید که میزان نیتریت شما به ماکسیسم خود رسیده و شروع به کاهش کرد، بدانید که تقریباً کارتان تمام شده است. در تجربیاتی که من داشتم چرخه آکواریم سه تا چهار روز بعد از این زمان کامل شد. اما این زمان برای افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. زمانی که میزان نیتریت و آمونیاک به صفر رسید چرخه آکواریم شما کامل شده است. حالا زمان آن است که مقدار زیادی از آب آکواریم را تعویض کنید ( در حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد ). لوازم فیلتر خود را تعویض نکنید و در حین تعویض آب شن های کف آکواریم را نیز تمیز ننمایید. آکواریم را دوباره با آب مناسب پر کنید و دمای آن را تا حدی که برای ماهی انتخاب شده نیاز است پایین بیاورید. اجازه دهید که چند ساعت یا برای تمام مدت شب، همه چیز روال خود را طی کند . دوباره میزان آمونیاک و نیتریت را چک کنید و اگرمیزان هر دوی آنها هنوز صفر بود، چرخه آکواریم به خوبی انجام شده و آماده پذیرش ماهی می باشد.

اگرچه در اکثر منابع این طور ذکر شده که بهتر است همه ماهی ها را دریک زمان به آکواریم وارد کنیم، برای آکواریم های با جمعیت های بالا و خصوصاً برای افراد مبتدی ، بهتر است که ماهی ها به آهستگی و با فاصله اضافه شوند- تنها چند عدد در هفته، تا اینکه – صرفنظر از روش کامل شدن چرخه آکواریم – کلنی باکتریها همزمان با افزایش فضولات ماهی ها، فرصت رشد داشته باشند. اضافه کردن تمام ماهی ها در یک زمان اغلب سبب می شود که میزان آمونیاک و نیتریت حتی در آکواریم هایی که چرخه آن به خوبی انجام شده افزایش یابد که ممکن است باعث تلفات گروهی ماهیان و یا سبب ایجاد بیماری شود که علت آن سست و ضعیف شدن ماهی هاست. درصورتیکه جمعیت آکواریم بالاست، سرعت افزودن تدریجی ماهی ها باید به گونه ای باشد که جمعیت آکواریم، یک ماه بعد از پایان چرخه، کامل شود