طوطي سبز (شاه طوطي ، طوطي ملنگو) | نژادشناسی انواع طوطی سانان

طوطی سبز یکی از پر طرفداران طوطی در بین پرورش دهندگان ایرانی است. در بین فارسی زبانان دو نوع طوطی سبز رایج و متداول است که نوع اول را «طوطی سبز بزرگ» یا «شاه طوطی» می نامند و نوع دوم را «طوطی سبز کوچک» یا «طوطی ملنگو» می­نامند. شاه طوطی را در زبان انگلیسی «پاراکیت اسکندر»[۱] و در زبان ترکی استانبولی «اسکندر پاپاگانی»[۲]و در زبان آلمانی«الکساندر زتیچ»[۳]و در زبان فرانسوی«پروچ الکساندر» [۴] می­نامند و در زبان عربی به آن « ببغاء الکسندرینا» گویند. شاه طوطی قادر است که به طور محدود تقلید صدا کند و شاید یکی از قدیمی­ترین گونه­های طوطی باشد که آدمی را با قدرت تقلید صدا توسطپرندگان آشنا کرده باشد و شاید آدمی برای اولین بار از طریق رفتارهای این طوطی متوجه شده باشد که برخی از پرندگان قادر به تقلید صدا می­باشند. رنگ سبز خوش رنگ و حلقه مشکی و سرخ دور گردن در طوطی نر و دم بلند و زیبای آن باعث توجه آدمی به آن شده است. به احتمال زیاد این پرنده برای اولین بار در هندوستان اهلی شده است و بعدها گونه اهلی آن توسط بازرگانان و برخی دریانوردان و یا پادشاهان و امرا به جاهای مختلف جهان برده شده است. سهولت نگهداری و توقع اندک پرنده و زاد و ولد و تکثیر آسان و قدرت سازگاری آن با محیط­های آب و هوایی مختلف  باعث شده است که پرورش آن در سرتاسر جهان رایج و متداول شود. نوع دوم «طوطی سبز کوچک» است که در زبان عامیانه به آن طوطی ملنگو می­گویند. طوطی ملنگو را در زبان انگلیسی «پاراکیت گردن حلقه ای»[۵] و «پاراکیت گردن حلقه ای صورتی»[۶] و در زبان ترکی استانبولی «یشیل پاپاگانی»[۷] و در زبان آلمانی «هالس باند زتیچ»[۸] و در زبان فرانسوی«‌ پروچ کوللر» [۹] و در زبان عربی «ببغاء الدره المطوق » گویند. این طوطی نیز طرفداران بسیاری دارد و از لحاظ جثه و اندازه کمی کوچک­تر از شاه طوطی است و برخلاف شاه طوطی، فاقد لکه سرخ روی لبه بال است و از جهت قیمت نیز ارزان تر از شاه طوطی می­باشد، به طوری که قیمت شاه طوطی تقریباً سه برابر قیمت طوطی ملنگو می­باشد.

شاه طوطی در برخی از منابع فارسی به نام «پاراکیت بزرگ اسکندر» و طوطی ملنگو به نام «پاراکیت کوچک اسکندر» نیز نامیده شده­اند.

طوطی سبز منقاری قوی دارد و می­تواند گازهای دردناکی بگیرد، لذا در هنگام بیرون آوردن و تفریح با آن باید مواظب گازهای آن بود و توصیه نمی­شود که این پرنده در دسترس کودکان خردسال باشد زیرا که دیده شده علی­رغم اهلی و دست آموز شدن پرنده، باز هم اقدام به گاز گرفتن نموده است. البته قابل ذکر است که شاه طوطی رفتاری آرام داشته و برخلاف طوطی ملنگو حالت تهاجمی ندارد و چنانچه اهلی شود می­تواند با تمامی افراد خانواده ارتباط برقرار نموده و از قفس بیرون آمده و بر روی دست و یا شانه صاحبش نشسته و مشغول تماشای تلویزیون گردد. این رفتار آرام و معتدل می­تواند باعث جذب کودکان به این نوع طوطی شده و آنان را شاد نماید. شاه طوطی و یا طوطی ملنگوی اهلی شده را   می­توان در طول روز بر روی نشیمنگاه چوبی و یا فلزی گذاشته و با دست به آن غذا داد.

بسیاری از کارشناسان معتقدند که طوطی سبز عمری طولانی دارد و برخی از پرورش دهندگان معتقدند که شاه طوطی می­تواند بین بیست و پنج تا سی و پنج سال عمر کند و حتی برخی معتقدند که این پرنده تا چهل سال عمر می­کند. اما در خصوص طول عمر طوطی ملنگو باید گفت که مدت عمر آن کمی کمتر از شاه طوطی بوده و می­تواند بین پانزده سال تا بیست و پنج سال عمر کند. به هر حال باید توجه داشت که طول عمر پرنده ارتباط مستقیمی با روش نگهداری پرنده داشته و هرچه پرنده در محیط آرام و بهداشتی با غذای کافی و مناسب زندگی کند امکان طول عمر آن بیشتر و بیشتر می­شود.

طوطی سبز قدرت سازگاری خوبی با محیط داشته و می­تواند به آب و هوای اماکن مختلف عادت نماید. این پرنده تا حدودی قدرت تحمل هوای سرد و هوای گرم را دارد و اصولاً طوطی مقاومی است اما دانستن این موضوع نباید باعث شود تا پرنده را برای مدت طولانی در هوای سرد و یا هوای گرم قرار دارد. این طوطی به کشورهای سردسیر اروپایی و همچنین به کشورهای گرمسیر ناحیه خلیج فارس برده شده و توانسته است به خوبی خود را با آب و هوای متفاوت این مناطق سازگار نماید. در کشور ما نیز پرورش و نگهداری این نوع طوطی در همه استان­های کشور رایج و متداول است.

برخی از کشورها خرید و فروش شاه طوطی را ممنوع اعلام کرده اند اما در حقیقت خرید و فروش این پرنده در کشورهای منشأ یعنی هند و پاکستان در روز روشن و بدون هیچ ممانعتی در بازار پرندگان صورت می­­گیرد. همچنین در کشور ما نیز ممنوعیتی برای خرید و فروش این پرندگان وجود ندارد و روزانه صدها قطعه از آن در فروشگاه­های پرندگان زینتی خرید و فروش می­شود.

 

سلسله حیوانات                                Animal

شاخه مهره داران                         Vertebrata

رده پرندگان                                         Aves

راسته طوطی سانان                 Psittaciformes

تیره طوطیان                               Psittacidae

جنس طوطی                               Psittacula

گونه طوطی سبز بزرگPsittacula eupatria       

گونه طوطی سبز کوچک        Psittacula krameri

 

طوطی سبز از نظر پرنده شناسی پیشینه­ای طولانی دارد. برخی از پژوهشگران معتقدند که این حیوان در حدود سه هزار سال قبل برای اولین بار توسط مردم هندوستان اهلی گردید. در آغاز پادشاهان و خانواده­های ثروتمند و اشرافی هندوستان به پرورش این پرنده پرداخته و روش تقلید صدا را به آن آموختند و بعدها سایر طبقات اجتماعی به این کار روی آوردند. یونانی­ها اولین ملت اروپایی بودند که با پرورش و نگهداری این پرنده آشنا شدند زیرا که شاه طوطی توسط جانشینان اسکندر از ایالت پنجاب به کشور یونان برده شد. اسکندر مقدونیکه در طی سال­های۳۲۳-۳۵۶ قبل از میلاد زندگی می­کرد، یکی از پادشاهان جهانگشای تاریخ استکه پس از فتح بین النهرین و امپراتوری ایران موفق شد سرزمین هند را به تصرف خود درآورد و در آن جا با این گونه طوطی که در هندوستان به وفور دیده می­شد و دراروپا وجود نداشت آشنا شده و به تقلید صدای آن علاقه­مند شده و بعدها جانشینان اسکندر آن را به یونان امروزی برده و به نام «طوطی اسکندر» به اروپاییان معرفی کردند. در آن دوره پرورش این گونه طوطی بیشتر در بین اشراف و بزرگان دربار سلطنتی رایج و متداول بود. سقراط اولین دانشمند غربی است که زیبایی پرنده و قدرت تقلید صدای آن را توصیف کرده است. احتمالاً طوطی ملنگو نیز که شباهت زیادی به شاه طوطی داشت در همان دوره تاریخی به اروپا راه یافته باشد. بعدها رومی­ها دومین ملت اروپایی بودند که به پرورش و نگهداری ازشاه طوطی پرداختند. شاه طوطی در سال ۱۷۶۶ میلادی توسط دانشمند معروف کارل لینه در رده بندی جهانی قرار گرفت. از سال ۱۹۲۰ میلادی محبوبیت هردو گونه شاه طوطی و طوطی ملنگو در کشورهای غربی فزونی یافت و افراد زیادی به پرورش، نگهداری از این پرنده روی آوردند. امروزه شاه طوطی علاوه بر شبه جزیره آناتول در ترکیه، یونان، آلمان، جنوب انگلستان، بلژیک و هلند پرورش داده می شود.

در دوران اسلامی و در ادبیات پربار فارسی بارها و بارها و در کتاب­های مختلف از طوطی، سخن به میان آمده است که از آن میان می­توان به کتاب­های کلیله و دمنه، مرزبان نامه، طوطی نامه، مثنوی معنوی و منطق الطیر عطار اشاره کرد و داستان زیبای «طوطی و بازرگان» یکی از داستان­های مشهور است که مولوی در کتاب مثنوی ذکر می­کند و از طریق این داستان می­توان دریافت که قبلاً طوطی از طریق هندوستان وارد ایران می­شده است و تقلید صدا نیز می­کرده است و تعداد آن در هندوستان زیاد بوده، به طوری که به صورت آزاد بر روی درختان جنگلی زندگی می­کردند و بازرگانان ایرانی این گونه طوطی را به عنوان هدیه برای خانواده­های خود و یا بزرگان شهر می­آورده اند.

در دوران صفویه باغ وحش­هایی وجود داشت که در آن درندگان و پرندگان مختلفی را نگهداری می­کردند. در قسمتی از این باغ­ها که به «طاووس خانه» معروف بود، طاوس­های زرین­بال، تذروهای خوش رنگ و بوقلمون­های رنگارنگ و انواع طوطی­ها و مرغ­های سخنگو و غیره نگهداری می­شد. در دوران قاجار برخی از خانواده­های اشرافی وابسته به دربار قاجار به نگهداری از طوطی اهتمام می ورزیدند.

در اوایل حکومت پهلوی تعداد زیادی طوطی سبز شامل شاه طوطی و طوطی ملنگو وارد کشور شد و توسط برخی افراد در برخی از باغ­های تهران آزاد شدند تا به زاد و ولد بپردازند. به همین علت امروزه تعداد زیادی طوطی سبز آزاد در برخی از نقاط سرسبز تهران نظیر: پارک شهر، کاخ سعد آباد، کاخ مرمر، کاخ نیاوران،  تپه­های قیطریه، چیذر، خیابان پاستور  و برخی دیگر از مناطق شمالی تهران دیده می­شوند.

امروزه در بسیاری از باغ­های پرندگان شهرهای بزرگ ایران، این گونه طوطی در کنار سایر انواع طوطی سانان در معرض دید عموم قرار گرفته است و در برخی از پارک­های عمومی شهر تهران و سایر شهرها، قفس­هایی را برای نگهداری انواع طوطی درنظر گرفته اند که توجه بازدیدکنندگان را به خود معطوف می­سازد.

 الف . طوطی سبز بزرگ (شاه طوطی)

۱. شاه طوطی معمولی

۲. شاه طوطی برمه

۳. شاه طوطی آندامان

۴. شاه طوطی نپال

۵. شاه طوطی سیامی

 

۱. طوطی ملنگوی آفریقایی

۲. طوطی ملنگوی آبسینیان

۳. طوطی ملنگوی هندی

۴. طوطی ملنگوی نیومن

 

شاه طوطی معمولی(نر)

شاه طوطی معمولی (ماده)

طوطی ملنگوی آفریقایی( نر)

طوطی ملنگوی هندی (نر)